Het succes van Michael Phelps

Een column van sportpsycholoog Matthijs Kruk gewijd aan de meest gelauwerde Olympiër ooit lijkt geen overbodige luxe voor eenieder die streeft naar succes. Zeker niet nadat hij besloot om zich nog eenmaal op te laden voor een laatste krachtsinspanning om zijn totaal van 22 Olympische medailles uit te breiden.

Cool

Wat ik me nog herinner van vorige Olympiades is dat het er bij Michael Phelps van tevoren altijd zo uitermate cool uitzag. In een speciaal op maat – want te ruim – gemaakte badjas van water afwerende stof schreed hij altijd als Boeddha zijn tempel binnen, met een blik van staal en de concentratie van een Samoerai.

Althans, zo boeddhistisch en volgens de regels van de Samoerai lijkt deze pre-game routine mij ook niet helemaal. Zo heb ik mij laten vertellen dat Phelps in Peking 2008 het bad betrad met de egocentrische woorden van Lil Wayne (“I’m the best”) in zijn oren met bijpassende glorieuze melodie. Het Zen-ritueel van Phelps met de koptelefoon zal vier jaar geleden in het Londense Aquatics Centre niet veel anders zijn geweest dan in de Water Cube van Peking.

Dan de grote ommekeer. Want wanneer Phelps met zijn machtsvertoon van de laatste 50 meter weer gedachteloos als eerste heeft aangetikt, laat hij de monden van de toeschouwers open staan van verbazing. Telkens weer komt er onder die stoere bril en gladde muts een ontwapende high school boy tevoorschijn gekropen, die ondanks zijn net gevierde 31^everjaardag het predicaat nerd maar ternauwernood is ontgroeid. Hoe kan het toch dat deze introverte jongen zonder blikken of blozen elk zwembad ter wereld binnen komt lopen, een paar baantjes trekt en vervolgens standaard de gouden plak krijgt omgehangen?

Oorsprong van succes

Bovenstaande aanblik van de grootste Olympiër aller tijden zegt uiteraard niets over de oorsprong van zijn succes. Zoals geen enkel beeld op televisie – of in het algemeen – dit trouwens doet. Zo herinner ik mij de Olympische 100 meter finale atletiek in Atlanta 1996, waar de Jamaicaanse Brit Linford Christie zijn titel verdedigde. Christie, alom bekend om de coolness waarmee hij wedstrijden aanving, zag er ook in Atlanta uit alsof hij boven alles en iedereen verheven stond. Hij oogde volledig geconcentreerd, als een jachtluipaard die zich door niets of niemand zou laten afleiden om zijn grote slag te slaan. Zo vonden de commentatoren het in ieder geval lijken. Na twee valse starts droop Christie af en keek hij vanuit de catacomben toe hoe Donovan Bailey een nieuw wereldrecord liep. Dit was overigens dezelfde Bailey die luttele minuten daarvoor volgens het televisiecommentaar een stuk zenuwachtiger oogde dan Christie.

Mensen zien graag wat ze willen zien. Zeker als het om sport gaat en al helemaal als het succes in de sport betreft. Men heeft de neiging de waarheid in pacht te hebben en de Heilige Graal al gevonden te hebben voordat is bewezen dat deze überhaupt bestaat. Door succes van buitenaf te interpreteren, word je zelf onderdeel van dat succes.

Heilige drie-eenheid

Het geheim van Michael Phelps is echter veel doorzichtiger. Alle percepties en meningen kunnen worden overgeslagen, omdat er in sport maar één heilige drie-eenheid bestaat: genen, training en mentaliteit. In het geval van Phelps betekent dit vooral: zijn extreem lange en ijzersterkste eindsprint, zijn decennialange en tot in het oneindige geslepen techniek en de manier waarop hij weet om te gaan met de ondraaglijke saaiheid die voorgenoemde trainingen met zich meebrengen.

Alle andere interpretaties geven slechts de perceptie van toeschouwers weer. Binnen een vaardigheidsspel bestaat namelijk geen pech. Om te winnen is slechts de juistheid van de keuzes die een sporter maakt van belang. Wat doe je met je talent, hoe voorkom je lichamelijke en geestelijke verslapping en wat werkt voor jou om in de juiste concentratie te komen. De overige oorzaken van succes zijn drogredeneringen en slechts een gevolg van de behoefte van mensen om een mystieke factor toe te kennen aan succes.