• Snel herstel met onze oefeningen
  • Trainingsprogramma’s op maat
  • Betrouwbare informatie van de sportzorgprofessional

ADHD (bij kinderen) en sport

ADHD, een afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder, is een gedragsstoornis. Naar schatting heeft ongeveer 5% van de kinderen ADHD, waarbij zo’n 70% hier in enige mate last van blijft houden op volwassen leeftijd.

Symptomen en beelden

Symptomen kunnen onder andere bestaan uit concentratieproblemen, onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit  Er worden drie verschillende beelden van ADHD onderscheiden.

  • Het overwegend onoplettend beeld. Dit werd vroeger ook wel ADD (Attention Deficit Disorder) genoemd.
  • Het overwegend hyperactief-impulsief beeld. Dit beeld is het minst voorkomend.
  • Het gecombineerde beeld. Dit heeft een mengeling van alle symptomen (onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit) en komt het meeste voor.

ADHD komt vaak voor in combinatie met andere psychiatrische kenmerken of stoornissen. De diagnose wordt mede gesteld met behulp van criteria van de DSM-V, een classificatie voor psychische stoornissen. ADHD ontstaat door een verstoring in de hersenen, waardoor de signaalstoffen (neurotransmitters, onder andere Dopamine) niet goed werken. Het precieze ziektemechanisme is niet bekend. Behandeling bestaat in eerste instantie uit begeleiding en/of therapie. Er kan daarnaast ook gestart worden met medicijnen.

Sport

Sport en beweging verbeteren de symptomen van ADHD. Bij wetenschappelijk onderzoek is met name  een verbetering in aandacht gezien. Ook de motorische vaardigheden en het gevoel van eigenwaarde nemen toe. Afhankelijk van de tak van sport, kunnen de sociale vaardigheden verbeteren. Als kinderen regelmatig sporten is het mogelijk dat ze naar een lagere dosering van de medicatie kunnen.

Medicatie en ADHD

Als er medicatie bij ADHD voorgeschreven moet worden, is het middel van eerste keus in Nederland methylfenidaat (Ritalin of Concerta). Bij kinderen met ADHD heeft dit een rustgevend effect en geeft het een verbeterde concentratie. Methylfenidaat is een stimulerend middel. Stimulerende  middelen kunnen sportprestaties positief beïnvloeden. Dit is de reden dat methylfenidaat op de Wereld-Anti-Doping-Agentschap (WADA) antidopinglijst staat en binnen wedstrijdverband verboden is. Als het gebruik echter medisch gezien noodzakelijk is, kan een topsporter hier dispensatie voor aanvragen. Hiervoor is naast de doktersverklaring voor het medicatiegebruik, ook een psychologisch onderzoek nodig.

 Bijwerkingen

Naast het behandelende en stimulerende effect, krijgen zo’n 30% van de gebruikers te maken met bijwerkingen. Deze kunnen variëren van onder andere verminderde eetlust, groeivertraging, hoofdpijn, slapeloosheid, verhoogde bloeddruk, verhoogde hartslag en psychische klachten. Dit is de reden dat er na start van deze medicatie controles volgen bij de (huis)arts. Afhankelijk van de werking en bijwerkingen, kan de medicatie aangepast worden. Omdat sommige bijwerkingen pas later zichtbaar worden, zullen er tijdens gebruik altijd halfjaarlijkse controles zijn. De bijwerkingen kunnen ook negatieve invloed hebben op sport en sportprestaties. Belangrijk is om dit te bespreken met de (huis)arts, zodat gezocht kan worden naar de meest optimale manier van behandelen.

Sportadvies bij ADHD

Het is duidelijk dat kinderen met ADHD baat hebben bij regelmatig sporten. Wel zijn er een aantal aandachtspunten waar rekening mee gehouden dient te worden.

 

  • Kinderen met ADHD hebben behoefte aan duidelijke regels. Belangrijk is dat de sport van keuze dit heeft, maar dit ook op de training wordt toegepast.
  • Herhaling van uitleg is vaker nodig. Hierbij is tevens tijd en geduld vanuit de omgeving nodig om dit te geven
  • Indien er veel problemen zijn met sociale contacten, kan een teamsport ongeschikt zijn en is het verstandig om te kiezen voor een individuele sport.
  • Veel kinderen kunnen niet omgaan met de teleurstellingen van verlies bij een competitieve sport. Een sport of training waar dit niet op de voorgrond staat, kan prettiger zijn.
  • Motorische problemen komen regelmatig voor, het kan verstandig zijn een sport te kiezen die op dit gebied niet teveel vraagt.
  • Zorg er voor dat er haalbare doelen worden gesteld door kind, trainer en omgeving. Frustraties geven meer onrust.
  • Stimuleer het kind, beloon goed gedrag en laat inzien dat ‘fouten’ tijdens het sporten onderdeel zijn van het leerproces.
  • Belangrijk is dat de sportclub en/of trainer op de hoogte is van de ADHD van het kind. Hierdoor kan extra aandacht gegeven worden aan bovenstaande punten.
  • Kies een sport die het kind leuk vindt, dit is beter vol te houden. Soms betekent dit een sport uitproberen die minder passend lijkt.
  • Zoals ook voorkomt bij kinderen zonder ADHD, kan het zijn dat een sport of een sportclub/trainer niet geschikt is. Laat dit niet demotiveren en aanleiding zijn om te stoppen met sporten. Kijk op welke punten het is misgelopen en kies een andere sport of sportclub uit.
  • Bespreek de medicatie met een (sport)arts als een kind op hoog niveau sport. Sommige middelen mogen in wedstrijdverband op topniveau niet gebruikt worden of dient er dispensatie aangevraagd te worden. Hiervoor is naast de doktersverklaring voor het medicatiegebruik, ook een psychologisch onderzoek nodig.
  • Medicatiegebruik bij ADHD heeft positieve en negatieve effecten die van invloed zijn op het dagelijkse leven en sport. Indien hier problemen mee zijn, is het verstandig om dit te bespreken met een (sport)arts.
  • Extreme sporten, zoals (scuba/diepzee) duiken, parachute springen en zweefvliegen, kan met ADHD gevaarlijke situaties opleveren. ADHD heeft grote individuele verschillen, in sommige gevallen kunnen extreme sporten ontraden worden, met én zonder gebruik van medicatie. Als deelname aan een dergelijke sport gewenst is, is een keuring door een (sport)arts gespecialiseerd in de betreffende tak van sport ten zeerste aan te raden en soms zelfs verplicht. Dit geldt ook voor bepaalde opleidingen en beroepen, zoals verschillende takken van Defensie.

Wat kan de Sportarts betekenen bij kinderen met ADHD?

Als ADHD of de (medicamenteuze) behandeling problemen geeft of kan gaan geven bij het beoefenen van sport, kan een sportarts hier bij helpen. Daarnaast kan een sportarts adviseren over geschikte sporten en eventuele gewenste aanpassingen of voorzorgmaatregelen. Bij deelname aan extreme sporten, zoals (scuba/diepzee) duiken, parachute springen en zweefvliegen, is een keuring door een (sport)arts gespecialiseerd in de betreffende tak van sport ten zeerste aan te raden en soms zelfs verplicht. Een sportarts is er niet alleen voor sporters op hoog niveau, maar ook voor amateurs.

Willemijn Diemer, basisarts en Sandra Chung, sportarts

Gebruikte referenties

  • Choi JW, Han DH, Kang KD, et al. Aerobic exercise and attention deficit hyperactivity disorder: brain research. Med Sci. Sports Exerc. 2015; 47: 33–39.
  • Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie. ADHD. 2013. https://www.kenniscentrum-kjp.nl/Professionals/Stoornissen/ADHD-1/Inleiding-adhd. Bezocht op 10-08-2017
  • Kutcher, JS. Treatment of Attention-Deficit Hyperactivity Disorder in Athletes. Current Sports Medicine Reports: January/February 2011 - Volume 10 - Issue 1 - pp 32-36
  • NHG standaard ‘ADHD bij kinderen’. https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-adhd-bij-kinderen. Bezocht op 12-07-2017
  • Protocollenboek SMI federatie. Preventief sportmedisch onderzoek VeVa opleiding 2017.
  • Stichting opleidingen in de sport gezondheidszorg. Syllabus recreatieve duikgeneeskunde. September 2015.
  • Trompetter A, Zoon M. Sport als zorgtraject. 2012 Nederlands Jeugdinstituut. http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Publicatie-NJi/Rapport_Sport_als_zorgtraject.pdf.  Bezocht op 10-08-2017
  • VSG. Besluit commissie medische zaken betreffende vliegers met ADHD. September 2010. https://www.sportgeneeskunde.com/files/bestanden/KNVvL%20zweegvliegkeuringen%20aanvullende%20eisen%20ADHD.pdf
  • Wereld-anti-doping-agentschap (WADA) antidopinglijst. Vertaling versie 2017. http://www.dopingautoriteit.nl/media/files/documenten/2017/Vertaling_WADA_dopinglijst_2017.pdf Bezocht op 10-08-2017
Zoek een sportzorgprofessional