• Snel herstel met onze oefeningen
  • Trainingsprogramma’s op maat
  • Betrouwbare informatie van de sportzorgprofessional

Patellofemoraal pijnsyndroom

  • Patellofemoraal pijnsyndroom is een complex beeld van pijnklachten rondom de knieschijf.
  • Een combinatie van (deels onbekende) factoren, met als belangrijke component overbelasting, veroorzaakt het patellofemoraal pijnsyndroom.
  • Behandeling is vaak langdurig en bestaat uit rust en oefentherapie.
  • Oefeningen bij patellofemoraal pijnsyndroom (knie)
Wielrennen kan de oorzaak zijn van het Patellofemoraal pijnsyndroom

Wat is het patellofemoraal pijnsyndroom?

Het patellofemoraal pijnsyndroom geeft pijnklachten rondom de knieschijf. Deze treden op bij activiteiten als (trap)lopen, fietsen en hurken, maar ook bij zitten met gebogen knieën. De klachten van het patellofemoraal pijnsyndroom kunnen acuut of geleidelijk ontstaan.

Hoe vaak komt het patellofemoraal pijnsyndroom voor?

Het patellofemoraal pijnsyndroom komt regelmatig voor, het meest tussen de 20 en 35 jaar. Het lijkt meer voor te komen bij vrouwen dan mannen.

Bij welke sporten komt het patellofemoraal pijnsyndroom voor?

Het patellofemoraal pijnsyndroom komt veel voor bij hardlopers, maar ook bij andere sporten met rennen en springen (zoals turnen) wordt het patellofemoraal pijnsyndroom regelmatig gezien.

Verschijnselen van het patellofemoraal pijnsyndroom

Klachten van het patellofemoraal pijnsyndroom kunnen erg wisselen per persoon. De klachten kunnen acuut ontstaan, maar komen vaak ook geleidelijk opzetten. De pijn zit meestal rondom de knieschijf, maar kan ook in de gehele knie gevoeld worden. Klachten van het patellofemoraal pijnsyndroom nemen vooral toe met traplopen, fietsen, sprinten, hurken, squatten en lang zitten met gebogen knieën. Deze pijn trekt weer weg na rust en het strekken van de benen. De knie kan ook knakken of kraken, maar dit komt net zoveel voor bij mensen zonder deze blessure.

Hoe kan de blessure vastgesteld worden?

Het is een diagnose die de arts kan stellen met het verhaal over de klachten en met het doen van lichamelijk onderzoek. Aanvullende onderzoeken met bijvoorbeeld foto’s of scans zijn niet nodig, het patellofemoraal pijnsyndroom is hier niet op te zien. Wel kan aanvullend onderzoek gedaan worden om andere aandoeningen uit te sluiten.

Hoe ontstaat het patellofemoraal pijnsyndroom?

Het precieze mechanisme waardoor de klachten van het patellofemoraal pijnsyndroom ontstaan, is niet duidelijk. Waarschijnlijk heeft het te maken met een overbelasting van het knieschijfgewricht en de pezen en spieren hier omheen.

Plotselinge toename van trainingsduur of trainingsintensiteit kan deze blessure uitlokken. Ook beginnende hardlopers en sporthervatting op het oude niveau na ziekte of vakantie kan de klachten veroorzaken.

Risicofactoren patellofemoraal pijnsyndroom

Wat draagt bij dat je de blessure oploopt?

  • Niet opbouwen van de training is een belangrijke risicofactor van het patellofemoraal pijnsyndroom.
  • Er zijn ook sterke aanwijzingen dat een verkorting, verminderde kracht of disbalans van de kracht van de been- en heupspieren kunnen bijdragen aan de klachten. Hierbij zou de knieschijf minder gecontroleerd over het kniegewricht schuiven en zo klachten kunnen geven.
  • Anatomische variaties in de aanleg van het gewricht of de beenas, beenlengteverschil, verkeerde looptechniek en het hebben van doorgezakte of platvoeten kunnen mogelijk ook op deze manier klachten kunnen veroorzaken. Dit is echter nooit duidelijk aangetoond in wetenschappelijk onderzoek.

Wel of niet doorgaan met sporten bij het patellofemoraal pijnsyndroom?

Aanpassen van de training of tijdelijk onderbreken wordt aangeraden. Een vervangende sport die de klachten niet uitlokt, bijvoorbeeld het trainen van het bovenlichaam, kan een prettige (tijdelijke) oplossing zijn.

Wat kan ik zelf doen bij het patellofemoraal pijnsyndroom?

  • Vermijdt activiteiten die de klachten uitlokken. Dit zullen met name activiteiten zijn als fietsen met hoge weerstand of laag zadel, diep squatten, diepe leg-press en traplopen.
  • Sporten en bewegingen die geen klachten geven, mogen wel uitgevoerd worden.
  • Fietsen met een lagere weerstand en met het zadel hoger, kan vaak wel zonder klachten. Indien nodig mogen pijnstillers genomen worden, waarbij een NSAID de voorkeur heeft. Deze kunnen genomen worden gedurende twee weken volgens de gebruiksaanwijzing. Raadpleeg bij langer gebruik een arts.
  • Het koelen met een cold-pack gedurende 15 minuten kan kortdurend verlichting van de klachten geven, maar geeft geen verbeteringen op de lange termijn.
  • Er zijn aanwijzingen dat het tapen van de knieschijf verlichting van de pijnklachten kan geven. Een (sport)fysiotherapeut kan hiermee helpen.

1. Trainingsaanpassingen

Pas de sportactiviteiten aan door minder lang of minder intensief te sporten. Bij hevige klachten zelfs even helemaal stoppen of over gaan op een vervangende activiteit. Vermijd activiteiten als fietsen met hoge weerstand en traplopen. Fietsen met een lagere weerstand en met het zadel hoger, is vaak wel geschikt. Ook een aangepaste squat en leg-press met minder diep buigen van de knie en niet volledig strekken, kan soms nog wel.

2. Oefeningen

Een (sport)fysiotherapeut kan helpen met oefeningen om activiteiten weer rustig op te bouwen. Daarnaast kan deze adviseren over gerichte krachttraining van de been- en heupspieren. Met name de spiergroep aan de voorzijde van het been, de quadriceps, is een punt van aandacht. Hiervan is de spier aan de binnenzijde van het bovenbeen, de vastus medialis, een hele belangrijke. 

Voorbeelden van oefeningen bij het patellofemoraal syndroom

3. Criteria hervatting

Pijnklachten moeten afgenomen zijn en bij hervatten van de activiteiten niet toenemen. Is dit toch het geval, dan moet het trainingsschema weer aangepast worden. Bij blijvende en/of terugkerende klachten is verder aanvullend onderzoek te overwegen i.s.m. de sportarts om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandelbeleid bij een patellofemoraal pijnsyndroom

Het patellofemoraal pijnsyndroom kan een vervelende en langdurige klacht zijn, maar heeft wel een goede prognose. Veel mensen reageren goed op oefentherapie, met binnen enkele weken verbetering. Wel blijven restklachten vaak lange tijd aanwezig. In enkele gevallen kunnen de klachten van het patellofemoraal pijnsyndroom soms wel jaren aanhouden, maar verbeteren uiteindelijk wel.

Met het tapen van de knieschijf kunnen klachten verminderen en kan oefentherapie beter uitgevoerd worden. Het lijkt erop dat de McConnelltape methode, waarbij de knieschijf met horizontale stukken tape naar mediaal (binnenzijde van de knie) wordt getrokken, het meeste effect heeft. Een steunzool kan bij een doorgezakte voet mogelijk ook bijdragen aan de behandeling, omdat dit mogelijk betere sporing van het knieschijfgewricht kan geven.

Een injectie of operatie is bij het patellofemoraal pijnsyndroom niet nodig. Bij blijvende en/of terugkerende klachten is verder aanvullend onderzoek te overwegen i.s.m. de sportarts om andere aandoeningen uit te sluiten.

Voorkomen (preventie) van het patellofemoraal pijnsyndroom

  • Het rustig opbouwen van activiteiten is erg belangrijk, evenals een goede looptechniek.
  • Het is aan te raden om hierbij altijd een warming up en cooling down te doen.
  • Gerichte krachttraining van de been- en heupspieren geeft mogelijk meer controle over het bewegen van het knieschijfgewricht.
  • Mogelijk kunnen goede sportschoenen en steunzolen bij doorgezakte of platvoeten helpen in het voorkomen van problemen, al is dit niet overtuigend aangetoond in wetenschappelijk onderzoek.

Willemijn Diemer, basisarts & Sandra Chung, sportarts
Zoek een sportzorgprofessional